اساس کار دستگاه اتوکلاو، ایجاد فشار بالاتر از یک اتمسفر و دمایی بالاتر از محیط (توسط بخار یا نیروی برق) به صورت همزمان درون یک مخزن تحت فشار میباشد. معنی کلمه اتوکلاو در واقع ظرف خود قفل شونده میباشد، ظرفی که درب آن به صورت اتوماتیک و با افزایش فشار درون مخزن آن بسته میشود. اساس کار اغلب اتوکلاوها با هم یکی است اما تفاوت اصلی اتوکلاو ها با هم در سیکل، چرخه و فرآیند کار آنهاست. به این معنا که همگی فشار و دما را دارند اما مدت، مقدار و سرعت افزایش و کاهش آن با هم متفاوت هستند.
شرکت ما با نام پترو صنعت تاراز، به عنوان یک مجموعه دانش بنیان و سازنده اتوکلاو صنعتی، این افتخار را داریم که توانسته ایم دانش طراحی و ساخت دستگاه اتوکلاو صنعتی را کاملا بومی سازی کنیم. رعایت استانداردهای کامل در مراحل مختلف تولید این دستگاه چیزیست که ما آن را وظیفه خود میدانیم.
دستگاه اتوکلاو چیست و چگونه کار میکند؟
اتوکلاو (به انگلیسی: Autoclave) در واقع همان زودپز است، با این تفاوت که کاربردی در آشپزخانه منزل شما ندارد. ظاهر اتوکلاو ممکن است شبیه زودپز باشد و یا شبیه به یک ظرف استوانه ای عمودی و یا افقی. اتوکلاو های کوچک رومیزی را داخل باکس یا جعبه هایی با ظاهری شیک و زیباتر قرار میدهند. اکثر اتوکلاو ها نشانگرهایی (به صورت گیج مکانیکی یا نمایشگر دیجیتال) دارند تا اپراتور دستگاه بتواند بفهمد که داخل اتوکلاو چه میگذرد.
اتوکلاوها برای اهداف مشخصی ساخته شده اند و فرآیند برنامه ریزی شده خاصی را به ترتبب و طبق برنامه زمانبندی شده اجرا میکنند. اگر نیاز به ایجاد خلاء باشد ابتدا به کمک پمپ های وکیوم، داخل مخزن اتوکلاو را از هوا خالی میکنند. در مرحله بعد دما و فشار را طبق سرعت مشخصی (مثلا 5 درجه سانتیگراد در دقیقه) افزایش میدهند. وقتی دما و فشار اتوکلاو به سطح مورد نظر رسید، همه شرایط تا دقایقی (مثلا 35 دقیقه دردمای 121 درجه سانتیگراد) ساکن باقی میمانند. در مرحله پایانی نیز دما و فشار اتوکلاو، برابر با محیط اطراف خود خواهد شد و در اینجاست که میتوان در اتوکلاو را بدون هیچ خطری باز کرد. طرز کار اتوکلاو، خلاصه وار به شرح زیر میباشد:
- قرار دادن شیء مورد نظر داخل اتوکلاو
- بستن درب اتوکلاو
- افزایش فشار و دمای اتوکلاو
- باقی ماندن شیء در شرایط فشار و دمای بالا برای مدتی مشخص
- کاهش فشار اتوکلاو و باز شدن قفل های ایمنی درب اتوکلاو
- خارج کردن شیء اتوکلاو شده
انواع اتوکلاو و هرکدام چه کاربردی دارند؟
به سادگی نمیتوان اتوکلاو ها را به انواع مختلف گروه بندی کرد چرا که ممکن است از لحاظ ظاهر و اندازه بسیار متفاوت باشند اما طرز کار و کاربرد همه آنها بسیار شبیه به هم است. حتی میتواند یک اتوکلاو را برای مقاصد و اهداف مختلف استفاده کرد، مثلا از اتوکلاوی که برای استرلیزاسیون استفاده میشود میتوان برای صنایع غذایی و یا رنگرزی نیز استفاده کرد. اتوکلاو ها را میتوان از چند لحاظ تقسیم بندی کرد:
- اندازه و حجم اتوکلاو (مثلا اتوکلاو 5 لیتری و 10 لیتری )
- کاربرد اتوکلاو (مثلا اتوکلاو صنعتی و بیمارستانی)
- شکل ظاهری اتوکلاو (مثلا اتوکلاو رومیزی، عمودی و افقی)
- طرز کار اتوکلاو (مثلا اتوکلاو کلاس A و B و C)
مهمترین کاربرد اتوکلاو، استرلیزه کردن است. از نظر حجم، اتوکلاو های کوچکتر اغلب کاربر استرلیزاسیون دارند که طبق استانداردهای ساخت اتوکلاو های بخار ساخته میشوند. اکثر اتوکلاو های بزرگی که برای استرلیزه کردن و ضدعفونی کردند به کار میروند حرارت داخل مخزن را با دیگ بخار تأمین میکنند. اتوکلاو در صنعت نیز کاربرد دارد. مثلا:
- تولید شیشه لمینت
- امحای زباله های عفونی و خطرناک
- ریخته گری دقیق
- تولید کامپوزیت
- تولید بلوک هبلکس
- پخت لاستیک
- فرآوری چوب
- تولید مواد غذایی مثل کمپوت، رب و کنسرو
- صنعت نساجی
خلاصه اینکه اتوکلاو، انواع و کاربردهای زیادی دارد و نمیتوان به سادگی آن را دسته بندی کرد. حتی در آرایشگاه ها نیز برای ضد عفونی کردن ابزار آرایشگری (قیچی و چاقو و…) از اتوکلاوهای کوچک رومیزی استرلیزاسیون استفاده میشود. امروزه بدنه اکثر هواپیما ها که از جنس مواد کامپوزیتی هستند با دستگاه های اتوکلاو صنعتی ساخته میشود.
نحوه استفاده و کار با اتوکلاو چگونه است؟
هر شرکت سازنده اتوکلاو، برای محصول خود یک کاتالوگ و یا دفترچه راهنما به مشتری تحویل میدهد. البته در ابعاد بزرگ صنعتی، شرکت های سازنده اتوکلاو، برای اپراتوری که قصد دارد با اتوکلاو کار کند دوره های آموزشی برگزار میکنند. اپراتور باید به نکات ایمنی اتوکلاو مسلط باشد و همچنین در مواردی خاص بتواند کارهای ابتدای کالیبراسیون دستگاه را انجام دهد.
اتوکلاو چه معایبی دارد؟
یکی از بزرگترین معایب اتوکلاو، خطرناک بودن آن به دلیل وجود فشار بالا در مخزن اصلی آن میباشد. البته اگر دستوالعمل های طراحی و ساخت مخازن تحت فشار در هنگام تولید اتوکلاو به درستی رعایت شود احتمال بروز این اتفاقات به شدت کاهش میابد. البته گاهی اوقات اپراتور دستگاه نیز مقصر است که اگر آموزش درستی دیده باشد و به درستی به کار با اتوکلاو وارد باشد شاهد بروز اینگونه اتفاقات نخواهیم بود. معایب اتوکلاو عبارتند از:
- خطر بالا در استفاده
- احتمال زنگ زدگی و پوسیدگی بدنه
- همه اشیاء قابل اتوکلاو کردن نیستند
یکی دیگر از ایراداتی که به اتوکلاو میگیرند، گران بودن این دستگاه است. برای صنایع و خط تولید محاسباتی انجام میشود که در صورت استفاده از اتوکلاو در پروسه تولید محصول، در نهایت هزینه ای که بابت خرید اتوکلاو شده بر خواهد گشت. لذا این مورد را نمیتوان جزء معایب اتوکلاو طبقه بندی کرد.
قیمت اتوکلاو چقدر است؟
قیمت اتوکلاو بستگی به ابعاد و امکانات آن دارد، یعنی اینکه هرچقدر ابعاد دستگاه بزرگترو تجهیزات وامکانت بیشتری در آن به کار رفته باشد قیمت بالاتری دارد. حداقل قیمت این دستگاه درابعاد کوچک زودپزی عمدی از 30 میلیون تومان آغاز میشود. در ابعاد صنعتی و بزرگتر ممکن است قیمت اتوکلاو از صدها میلیارد تومان نیز بیشتر باشد.
